Historia Ratusza

Głubczyce to kilkunastotysięczna przygraniczna miejscowość na południu woj. opolskiego. Charakteryzuje je bogactwo kultur (polskiej, czeskiej,   niemieckiej), a urozmaicony krajobraz urzeka swoją różnorodnością.

Najważniejszym miejscem w życiu każdej osady był plac handlowy, który po otrzymaniu praw  przez miasto stawał się placem centralnym nazywanym rynkiem. Głubczycki rynek ma unikatowy w Europie kształt ćwierci koła, a jego teren znacznie opada z północy na południe, aż do rzeki Psiny.

W średniowieczu, wraz z otrzymaniem praw miejskich i rozwojem miast, mieszczanie budowali  siedzibę dla swoich władz. Ratusz jako symbol władzy i jedności, często okazały, wznoszony był na środku rynku lub przy jednej  z jego pierzei.

Prawa miejskie otrzymali głubczyczanie przed 1253r., a wraz z nim przywileje, których przybywało w miarę upływu lat, i które miały pośredni wpływ  na architekturę ratusza.

W dokumencie przywileju miejskiego wydanego przez króla czeskiego Ottokara II w 1275r. określono opłatę za kramy. Kolejny władca Wacław czeski w 1298r. wyraża zgodę na , urządzenie na placu targowym komory sukienniczej, którą się zazwyczaj nazywa “domem targowym”. W 1332r. książę Mikołaj II nadał czynsz mieszczanom w Głubczycach z „…domu kupieckiego”, kramów , ław szewskich, komór przekupniów…” a w 1383r. kolejny książę Mikołaj III sprzedaje miastu 12 komór sukienniczych. W tym samym roku książę nadaje mieszczanom czynsz z „domu kupców”, ratusza, 4 komór pod ratuszem, komór tkanin, kramów, ław szewskich i komór przekupniów. W dokumencie tym po raz pierwszy wymieniono ratusz. Na podstawie tych przekazów pisanych i badań reliktów średniowiecznego ratusza można odtworzyć jego pierwotny wygląd.

Na środku rynku, którego przeznaczenie było handlowe, z północy na południe postawiono dwa równoległe względem siebie budynki. Inwestycji dokonano prawdopodobnie  w oparciu o przywilej z 1298r., a przed 1332r. Zachowane profile gotyckich portali sukiennic potwierdzają czas ich wzniesienia. Budynki miały wymiary około 23,5 x 6 m, a całość założenia mierzyła około 23,5 x 16,9 m.  Obie budowle  podzielone były na 6 pomieszczeń handlowych – komór sukienniczych. Wymiary kramów były różne: od 3,9 x 2,7 m do 4,2 x 3,2 m. Materiałem budowlanym był połamany piaskowiec układany na zaprawie wapiennej. Do każdej z 12 komór wchodziło się przez kamienny portal. Sukiennice dodatkowo oświetlały małe okienka umieszczone w sąsiedztwie wejścia.

Istniejąca pomiędzy 2 rzędami sukiennic uliczka miała 5m szerokości. Na jej krańcach zainstalowano bramy, które zamykano o zmierzchu. W XIV w. uliczkę wybrukowano i wykonano pośrodku rynsztok.

Od wschodu, równolegle do sukiennic znajdowała się uliczka chlebowa, w której ustawiono pierwotnie drewniane kramy do sprzedaży pieczywa. Z tego powodu w zewnętrznym murze ratusza, od strony uliczki chlebowej, wykonano 5 wnęk o szerokości ok. 1,3 – 1,5m i głębokości 30 – 35 cm, które prawdopodobnie służyły handlarzom do rozstawiania towaru.

W niedługim czasie, bo już przed 1383r., wybudowano pierwszy ratusz. Do tego celu wykorzystano istniejące ściany sukiennic jednocześnie przedłużając je na południe (przez co uzyskano 4 dodatkowe komory). Na nich wzniesiono 1 piętro z cegły palonej układanej na zaprawie wapiennej. Zewnętrzne wymiary ratusza wynosiły 30,5 m długości i 22,5 m szerokości. Całość nakryto trójszczytowym dachem, otynkowano i pobielono. Wyjątek stanowiła północna elewacja ratusza, która prawdopodobnie pokryta była ornamentem szarego koloru. Budowa ratusza spowodowała, że znajdującą się pomiędzy dwoma budynkami sukiennic wąską uliczkę, zamieniono w korytarz prowadzący do poszczególnych kramów. Zewnętrzne bramy prowadzące do jego wnętrza pozostawiono.

Gotycki ratusz zachował dotychczasowe funkcje handlowe parteru, a głubczyckim rajcom służyło piętro. Nie znamy pierwotnego miejsca lokalizacji klatki schodowej wiodącej na I piętro. W końcu XIV w. tę rolę pełniła kwadratowa kamienna wieża, lecz już po wybudowaniu piętra ratusza. Dowodem tego są 3 ściany wieży: od wschodu, północy i zachodu, które przylegają do północno wschodniego narożnika ratusza. Z nieznanych bliżej przyczyn realizację wieży o wymiarach około 5,2m x 5,2m i 1,5 – 1,65 m grubości muru zakończono na wysokości dostępu I piętra, to jest 8,5 m. Wyższe kondygnacje, jeżeli istniały, mogły być drewniane.

W zachodniej ścianie dolnej kondygnacji wieży było wejście prowadzące do umieszczonych w jej wnętrzu schodów wiodących na piętro przez otwór wykonany w północnej ścianie sukiennic. W tym czasie, dawne drewniane kramy z chlebowej uliczki, także były murowane i piętrowe.

W 1570r. po pożarze wyremontowano ratusz, lecz nie zmieniono jego bryły zewnętrznej i układu pomieszczeń na parterze. Jedynie przesklepiono przejście między komorami i część komór. W parterze od północy zamontowano nowy portal z tufu wulkanicznego. Zmieniono także na prostokątny otwór wejściowy prowadzący do komory w północno wschodnim narożniku ratusza, a wejście do przeciwległej komory zamurowano.

W tym czasie nadbudowano ośmioboczne kondygnacje wieży, układając na zaprawie wapiennej cegłę w wątku jednowozówkowym. W poszczególnych ścianach nowo wzniesionych pięter wykonano niewielkie prostokątne okna oświetlające wnętrze klatki schodowej. Wieża zwieńczona była hełmem.

W 1603r. kolejny pożar zniszczył ratusz, który w 1606r. ponownie  wyremontowano i prawdopodobnie podwyższono o trzecią kondygnację. Być może  wykonano także narożne wykusze,  sgraffito na elewacji i nowy trójszczytowy dach pokryto gontem oraz założono hełm na wieży.

W 1672r. wichura zerwała dach, który w 1676r. zamieniono na płaski z późnorenesansową attyka. Uzupełniono także brakujące sgraffito na elewacji. W takiej formie przetrwał ratusz do połowy XIX w.

W latach 1862-1864 siedzibę władz miasta rozbudowano według projektu Carla Lűdecke. Przebudowano południową część parteru i elewację I piętra. Zniesiono attykę, podwyższono ściany zewnętrzne i założono dwuspadowy wysoki dach. Dawne pomieszczenia strychu utworzyły nowe II p., ponad nim wykonano dwie kondygnacje strychu. Ściany szczytowe otrzymały neogotyckie zwieńczenia z blendami. Na wieży zamontowano nowe plwacze na deszczówkę i fiale wzmacniające taras widokowy. W latach 1931-36 ratusz ponownie przebudowano wg projektu Paula Klehra. Pomieszczenia w  południowej części ratusza przystosowano do potrzeb Kasy Oszczędnościowej. Zlikwidowano neogotyckie szczyty budynku przesłaniające wieżę. Główne wejście od zachodu zamieniono na północne. Zrekonstruowano stare sgraffito na wieży, a na elewacji ratusza umieszczono herby miast. W oknach parteru zamontowano kute kraty z motywami herbu miasta.

W czasie działań wojennych w  marcu 1945r. ratusz spłonął, a po wojnie ulegał stopniowej dewastacji. Kilkakrotne próby jego odbudowy nie powiodły się. Dopiero w latach 2006 – 2008 władzom miasta udało się odbudować zespół ratuszowy, tzn. ratusz z przyległymi doń pięcioma kamieniczkami. Odbudowę zrealizowano z budżetu Miasta i Gminy Głubczyce i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego.