Głubczyckie zabytki
W KRĘGU GŁUBCZYCKIEGO PRAWA
Głubczyce posługiwały się własnym prawem przed 1253 r. i były ośrodkiem zwierzchniego trybunału prawa miejskiego, na którym lokowano inne miasta w okolicy (np. 1253 r. Horni Benešov koło Karniowa (Krnova). To pierwsze prawo Głubczyckie oparte było na prawie flandryjskim, a jego autora nie znamy.
W 1275 r. król Przemysł Ottokar II zatwierdził Głubczycom nowe prawo miejskie. W latach 1419-1421 wszystkie prawa zebrano i wykonano pięknie zdobiony Codex iuris Lubschicensis (Kodeks praw miejskich Głubczyc). Spisał go głubczyczanin Mikołaj Brevis, pisarz kapituły katedralnej w Krakowie, a ilustrował znany śląski malarz – miniaturzysta Jan z Żytawy. Kodeks ten zawierał treści najstarszych przywilejów miejskich Głubczyc oraz surowe przepisy prawa karnego.
Kodeks spisany jest w j. niemieckim, natomiast Głubczyccy ławnicy wydawali orzeczenia w języku czeskim ( do XVII w., kiedy to zupełnie upadło znaczenie miejscowego trybunału). Od 1298 r. za zgodą króla Wacława II pobierano opłaty za orzeczenia prawne.
W marcu 1945 r. konwojenci niemieccy wywożący ważne dokumenty miejskie z ratusza przed zbliżającym się frontem, porzucili je i wspomniany kodeks w okolicach Kłodzka. Kodeks odnalazł się w 2002 r. w zbiorach polskiej milionerki Barbary Piaseckiej – Johnson. Po odnalezieniu był wystawiony do oglądania w Bibliotece Narodowej w Warszawie, a następnie przez tydzień w Głubczycach. Obecnie jest w zbiorach Archiwum Państwowego w Opolu. W Głubczycach jest jego mechaniczna kopia.
KOŚCIÓŁ JAK KATEDRA – kościół p.w. Narodzenia Najświętszej Marii Panny
Kościół wzniesiono około 3. ćwierci XIII w. z fundacji głubczyckich mieszczan i być może przy udziale czeskiego króla Otokara II, rozbudowany XIII/XIV w. oraz w XVIII w. i XX w.
Pierwsza wzmianka o duchownym z Głubczyc o imieniu Eliasz pochodzi z 1259 r. Przed 1279 r. kościołem administrowali joannici z Grobnik, którzy po sporze z mieszczanami w 1282 r. przenieśli swoją siedzibę do miasta – Dwór Joannitów (naprzeciwko kościoła). W czasach reformacji (XVI w. – XVII w.) kościołem administrowali luteranie. Po tym czasie kościół wrócił do katolików.
Wczesnogotycki kościół halowy wzniesiono z cegły na kamiennym cokole. Dwuwieżowa fasada nadaje mu charakter katedry mieszczańskiej. Kamienne ozdobne gotyckie portale pochodzą z 3. ćw. XIII w. i są wykonane w tradycji późnoromańskiej. Wewnątrz kościoła na filarach i maswerkach okien znajdują się gotyckie detale architektoniczne wykonane w różnym czasie, stąd różnice artystyczne. W 2. poł. XVI w. przy wschodnim przęśle południowej nawy dobudowano kaplicę św. Barbary oraz otynkowano cały kościół i pokryto czarno-białym sgraffito.
Przed 1579 r. nadbudowano 2 górne partie południowej wieży, w których do 1871 r. mieszkał nocny strażnik.
W 2 poł. XVIII w. przebudowano parapet chóru muzycznego i pozłocono gotycki detal architektoniczny.
W latach 1903-1907 kościół rozbudowano. Rozebrano dwunawowe prezbiterium i kaplicę św. Barbary, a w ich miejsce wzniesiono nawę poprzeczną, do której dostawiono prezbiterium – zrekonstruowano jedynie 1 przęsło z użyciem starych detali. Z tego czasu pochodzi neogotyckie wyposażenie. Kamienną chrzcielnicę z XV w. przeniesiono do barokowego kościoła o.o. franciszkanów.
KLASZTOR
- W 1448 r. w Głubczycach rozpoczęto budowę drewnianego kościoła (pod wezwaniem św. św. Idziego i Bernardyna) i klasztoru franciszkanów, które spłonęły podczas pożaru miasta w 1476 r. i przed 1480 r. zostały zbudowane na nowo z kamienia, z fundacji księcia głubczyckiego Jana Pobożnego.
- Głubczycki klasztor w 1454 r. odwiedził słynny kaznodzieja franciszkański Jan Kapistran, a w 1 poł. XVI w. działał tam ojciec Dominik z Widnawy, znakomity malarz – miniaturzysta ( I poł. XVI w.)
- W czasie reformacji w 1541r. zamknięto klasztor, a franciszkanów wypędzono z miasta. Kościół przejęli protestanci.
- W 1667r. do Głubczyc po wielu latach nieobecności powrócili franciszkanie i zajęli opuszczony, zrujnowany klasztor, który odbudowali i wyposażyli (1668-1674).
- W latach 1751-1758 wzniesiono na miejscu poprzedniego nowy barokowy zespół klasztorny według projektu Jana Innocentego Töppera i nadano mu rokokowy wystrój i wyposażenie.
- W 1752r. do głubczyckiego klasztoru franciszkanów dobudowano, za zgodą Fryderyka Wielkiego, od strony zachodniej franciszkańskie gimnazjum, jedno z najstarszych na Górnym Śląsku.
- W 1810 roku klasztor sekularyzowano i w latach 1832-33 przebudowano na cele gimnazjalne w. Po przeniesieniu gimnazjum w 1902 r. do nowego budynku w zachodniej części miasta, w salach klasztoru w 1910r. urządzono miejscowe muzeum.
ZAMEK
Najprawdopodobniej w drugiej połowie XIV w. książę głubczycki Mikołaj III wzniósł dla siebie rezydencję – zamek, którą nazywano zamkiem Lubschütz. Znajdował się on przy Górnej Bramie naprzeciw kościoła parafialnego, w miejscu obecnej plebanii i Domu Rektora (przy ul. Jana Pawła II). Był zamkiem miejskim i do 1445 r. nie miał dodatkowego umocnienia. W 1565 r. podupadły zamek sprzedano miastu i rozebrano, a na jego fundamentach wybudowano później Dom Rektora i szkołę (budynki w sąsiedztwie obecnej plebanii przy ul. Jana Pawła II).
MURY
Obwarowania miejskie to obwód murów, bramy, baszty oraz fosa i stawy. Głubczycki mur, po raz pierwszy odnotowany w 1282 r. miał 19 baszt ( w tym 7 o rzucie półkolistym i 12 o ostrołukowym-jedyny taki kształt baszt w murach obronnych na terenie Polski), z których do dziś zachowało się w różnym stanie 9. Do miasta powadziły 3 bramy- wysokie wieże z przejazdem w dolnej kondygnacji. Bramę Górną ( Nyską) – znajdowała się między dzisiejszym budynkiem cukierni „Keks” a basztą przy blokach mieszkalnych przy ul. Ratuszowej i Bramę Dolną ( Opawska) między basztą na Nowym Świecie a starą remizą strażacką – wzniesiono w 2. poł. XIII w. Natomiast trzecią – Bramę Grobnicką (Klasztorną, Floriańską) wybudowano w sąsiedztwie kościoła franciszkanów na przełomie wieków XIII i XIV, po sporze mieszczan z joannitami (1282 r.). Z zewnętrznej strony miasta wszystkie bramy umacniało dodatkowo przedbramie złożone z niedługiej szyi i dodatkowej wieży z przejazdem.
Mury dodatkowo otoczono stawami i fosą (w części suchą) oraz wałami, dalej miasto chroniły naturalne mokradła.
W wieku XV lub na przełomie wieków XV i XVI baszty, które znajdowały się od południa podwyższono i zwieńczono kopułą ze sterczyną na szczycie w kształcie półksiężyca (jedyny przykład w Polsce).
W 1630 r. do obozu protestanckiego przystąpiła Szwecja. Wzmocniono załogę cesarską w mieście i dodatkowo umocniono je szańcami .
Wielki pożar miasta w 1854 r. spowodował częściową likwidację murów obronnych, baszt i bram. Na południu i wschodzie miasta osuszono stawy oraz bagna stanowiące od wieków jego naturalną ochronę. Zlikwidowano drugie koryto Psiny i kontynuowano organizacje parku miejskiego, rozpoczętą w 1837r. Zniknęły wały i fosa a zastąpiły je kwitnące ogrody.
WYJĄTKOWY RYNEK
Rynek w Głubczycach ma rzadki kształt ćwierci koła.
Głubczycki ratusz, po raz pierwszy wspomniany w 1383 r. wzniesiony na sukiennicach z XIII w. W 1570 r. przebudowany w stylu renesansowym, nadbudowano także wieżę, którą ozdobiono sgraffito (fragmenty przeniesiono do sukiennic). W 1606 r. wykonano wykusze narożne (po wielkim pożarze w 1603 r.) i wyremontowano wieżę. Przebudowany w l. 1862-64 w stylu neogotyckim. W 1936 r. Paul Klehr dokonał kolejnej przebudowy ratusza.
Po zniszczeniach wojennych odbudowany w l. 2006-2008 w neorenesansowym stylu.
Na rynku umieszczono w 1738 r. rokokową kolumnę maryjną dłuta Antona Jörga z Nysy.
KOŚCIÓŁ św. Anny (św. Trójcy) – Górne Przedmieście
Na Górnym przedmieściu (przy ul. Sobieskiego) na miejscu dawnego kościoła (z 1645 r.- zniszczonego przez Szwedów) w 1778 r. wzniesiono nowy barokowy p.w. św. Anny (lub św. Trójcy). Jednym z fundatorów był książę v. Liechtenstein.
(KOŚCIÓŁ EWANGELICKI)
W latach 1787-1792 naprzeciwko kościoła parafialnego, w miejscu dawnego Dworu Krzyżowego joannitów wzniesiono kościół luterański. W latach 1899 – 1901 po zburzeniu starego kościoła ewangelickiego został postawiony nowy, większy od poprzedniego, w stylu neogotyckim i poświęcony Pamięci Margrabiego Jerzego Hohenzollerna.